Depresja u dzieci: kiedy podejrzewać i jak postępować?

Depresja u dzieci: kiedy podejrzewać i jak postępować?

O depresji mówi się i pisze relatywnie dużo, jednakże są to zwykle rozważania i porady dotyczące dorosłych. Nie świadczy to wcale, iż problem ten nie dotyczy dzieci – wręcz przeciwnie, depresja jest częstym zaburzeniem, na które zapadają osoby nieletnie. Ze względu na nieco inne przejawy depresji u dzieci, nie jest zazwyczaj tak szybko diagnozowana a u części

O depresji mówi się i pisze relatywnie dużo, jednakże są to zwykle rozważania i porady dotyczące dorosłych. Nie świadczy to wcale, iż problem ten nie dotyczy dzieci – wręcz przeciwnie, depresja jest częstym zaburzeniem, na które zapadają osoby nieletnie. Ze względu na nieco inne przejawy depresji u dzieci, nie jest zazwyczaj tak szybko diagnozowana a u części z nich w ogóle nie zostaje rozpoznana. U osób nieletnich rzadko występują typowe objawy stanów depresyjnych, jakie zauważamy u osób dorosłych.

Depresja u dzieci manifestuje się zazwyczaj najróżniejszymi niespecyficznymi symptomami np.: lękami, problemami w szkole, objawami psychosomatycznymi (bóle brzucha, głowy, duszności), zachowaniami odbiegającymi od normy, niechęcią do zabawy, brakiem komunikowania własnych życzeń czy też nagłego „nieuzasadnionego” przechodzenia od długiego płaczu do całkowitego spokoju.

Dzieci i młodzież często także chudną lub nie przybierają na wadze. Nastolatki przestają mieć ochotę na wspólne spędzanie czasu czy sytuacje, które je kiedyś bardzo cieszyły; zamykają się często w pokoju nie mając na nic siły i ochoty. Bywa też tak, że reagują agresją stając się wciąż zniecierpliwione i nieposłuszne.




Według źródeł materiałów Fundacji ITAKA najbardziej charakterystycznymi objawami depresji u dzieci są:

  • smutek, przygnębienie, niemożność odczuwania radości („nic nie cieszy”)
  • zmniejszenie zainteresowań (np. niechęć zajmowania się swoim hobby)
  • zmniejszenie aktywności, apatia, spowolnienie, niechęć do działania
  • problemy ze snem (bezsenność lub nadmierna senność)
  • zmniejszenie apetytu, spadek wagi ciała, suchość w ustach
  • uczucie ciągłego zmęczenia, brak energii
  • lęk, uczucie wewnętrznego napięcia, „niepokój w środku”
  • trudności w koncentracji i zapamiętywaniu, wrażenie niesprawności intelektualnej
  • poczucie beznadziejności, niska samoocena
  • dolegliwości bólowe (bóle głowy, brzucha, bóle w klatce piersiowej, nerwobóle)

Depresja kojarzy nam się zazwyczaj z zupełnym poddaniem się, czasem jednak dzieci potrafią tak zachowywać się (zwłaszcza przy rówieśnikach), że nikt, by ich o to nie podejrzewał.

Typowym objawem depresja u dzieci (jak zostało wyżej napisane) są dolegliwości somatyczne. Pracując na oddziale gastroenterologii wielokrotnie doświadczałam takich przykładów. Pamiętam 17-letnią dziewczynę, narzekającą na bardzo silne, napadowe bóle brzucha, z którą matka przez kilka miesięcy chodziła „od lekarza do lekarza”, wykonano jej endoskopię i jeszcze kilka mało przyjemnych badań a przyczyny nie udało się ustalić, natomiast depresja ciągle się pogłębiała. Bóle brzucha tłumaczyły obniżony nastrój, apatię oraz wcześniejsze trudności z koncentracją (potem dziewczyna nie uczęszczała do szkoły).W trakcie rozmowy z psychologiem okazało się, że ma już za sobą próbę samobójczą. Inna 15-letnia dziewczyna, u której rozpoznano depresję, cierpiała ponadto na trwające od kilku tygodni silne biegunki, wskutek czego znalazła się w szpitalu.

Depresja może dotknąć już nawet niemowlęta. Pojawia się wtedy zazwyczaj w drugim półroczu życia a dotyczy dzieci pozbawionych zaspakajania ich potrzeb fizycznych i emocjonalnych – zwłaszcza tych, które znajdują się w placówkach wychowawczych, porzuconych, przez długi czas hospitalizowanych. U takich dzieci zwykle widzimy stopniowy wzrost negatywnych symptomów od płaczu i silnego pokazywania swoich potrzeb do stanu podobnego do letargu (gdy płacz i krzyk przechodzą w pojękiwania a obraz twarzy jakby odlanej z wosku utrwala się).

Kolejnym ważnym okresem, w którym może pojawić się depresja u dzieci jest okres latencji i adolescencji (12-17 roku życia). Na skutek wielu przemian (biologicznych i osobowościowych) zwykle łatwiej niż w innym okresie o pojawienie się stanów depresyjnych.

Przyczyny pojawienia się depresji nie są do końca znane – zapewne jednak decyduje o tym szereg czynników t.j: genetyczne, biologiczne, neuromechaniczne, psychologiczne i społeczne. Psychologowie twierdzą, iż pojawia się ona najczęściej jako skutek nie przepracowanej utraty, gdy smutek nie został we właściwym czasie zakończony. Jednakże nie sama utrata prowadzi do depresji, lecz fakt, iż po jej przeżyciu nie udało się wypełnić powstałej luki.



Dzieci zapadają na depresję po utracie rodziców, rodzeństwa, ukochanego zwierzęcia, ale także po rozstaniu z chłopakiem, przyjaciółką czy zmianie miejsca zamieszkania. Z pewnością (zwłaszcza u dzieci młodszych) ogromny wpływ na rozwinięcie się depresji ma sytuacja rodzinna. Częściej zapadają na depresję dzieci, których potrzeby emocjonalne nie są zaspokojone. Również łatwiej o depresję u dziecka, którego rodzice są stale przemęczeni, ciągle narzekają, wskutek czego może ono obwiniać się o różne problemy w rodzinie.

Co zatem zrobić gdy podejrzewamy, że nasze dziecko cierpi na depresję:

  • usiąść spokojnie z dzieckiem, poświęcić mu więcej czasu niż zwykle, poobserwować, porozmawiać, zapytać czy czym się nie martwi
  • jeżeli podejrzewamy, iż dziecko wini się za jakąś sytuację za którą nie powinno (np. dotyczącej relacji pomiędzy rodzicami) należy go przekonać, iż nie ponosi za to odpowiedzialności i próbować odbarczyć z powstałego poczucia winy
  • nie krzyczeć na dziecko dlatego, że ciężko mu się zmobilizować do odrabiania lekcji albo prac domowych czy z powodu, że zachowuje jakby nie słucha tego, co się do niego mówi
  • udać się do psychologa a następnie do psychiatry (jeżeli jednak sami zauważymy, że stan jest poważny najlepiej od razu zwrócić się do psychiatry – w takiej sytuacji konieczne jest najpierw oddziaływanie farmakologiczne, by móc rozpocząć psychoterapię)

a przede wszystkim nie lekceważyć tego stanu mając na uwadze, iż część depresji (również u dzieci) prowadzi do samobójstw, które stanowią jedną z trzech najczęstszych przyczyn zgonów nieletnich (Światowa Organizacja Zdrowia, Genewa 2003)





B I B L I O G R A F I A:

Collados Z. J. : Depresja u dzieci I młodzieży, Wydawnictwo ESPE, Kraków 2002
Hauck P: Depresja: dlaczego powstaje i jak ją przezwyciężyć, Książka i Wiedza, Warszawa 1998
Scully J. H. : Psychiatria, Urban & Partner, Wrocław 1998
Smrokowska – Reichmann A.: Dziecko cierpiące na depresję, Wspólne Tematy 07-08 2001
Szymańska J.: Depresje młodzieńcze, Problemy Opiekuńczo – Wychowawcze 1997, nr 2
Wingert P., Kantrowitz B., Romanowska D.: Młodzi w depresji, Newsweek 27.10.2002.

Autor opracowania:
mgr Magdalena Janowska, psycholog kliniczny, Górnośląskie Centrum Zdrowia Dziecka i Matki w Katowicach

Redakcja
ADMINISTRATOR
PROFILE

Posts Carousel