Skutki długotrwałego stosowania leków przeciwdepresyjnych

Skutki długotrwałego stosowania leków przeciwdepresyjnych

W polskiej literaturze medycznej niewiele jest doniesień na temat efektów niepożądanych długotrwałego przyjmowania leków antydepresyjnych. Na to pytanie starali się odpowiedzieć amerykańscy uczeni, jednak mimo wielu starań trudno jednoznacznie wskazać skutki uboczne długotrwałego przyjmowania leków przeciwdepresyjnych i oddzielić działanie leków od postępu choroby. Wiele osób zastanawia się dlaczego, skoro antydepresanty są stosowane od wielu lat.

W polskiej literaturze medycznej niewiele jest doniesień na temat efektów niepożądanych długotrwałego przyjmowania leków antydepresyjnych. Na to pytanie starali się odpowiedzieć amerykańscy uczeni, jednak mimo wielu starań trudno jednoznacznie wskazać skutki uboczne długotrwałego przyjmowania leków przeciwdepresyjnych i oddzielić działanie leków od postępu choroby. Wiele osób zastanawia się dlaczego, skoro antydepresanty są stosowane od wielu lat. Niestety odpowiedź nie jest oczywista ze względu na kilka rzeczy, które zostaną wyjaśnione w artykule. Jednak to co zawsze powinniśmy brać pod uwagę to różną tolerancję jednego organizmu na substancję chemiczną (tut. leki antydepresyjne) i różne objawy uboczne, które są inne u wielu osób.

 



Leki przeciwdepresyjne

Pierwsza generacja leków przeciwdepresyjnych była odkryta przypadkowo – podczas badań nad leczeniem gruźlicy. Były to inhibitory monoaminooksydozy – przedstawicielem tej grupy był iproniazyd1.  Pierwszym lek przeciwdepresyjnym z grupy trójpierścieniowych leków (TLPD) była imipramina – zastosowana w 1957 roku. W 1988 roku wprowadzono do obrotu pierwszy lek z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Była to fluoksetyna wprowadzona na rynek przez firmę farmaceutyczną Eli Lilly pod nazwą Prozac. Jak widać upłynął długi czas od wprowadzenia leków pomagających w walce z depresją.  Mamy więc ponad 50 lat doświadczenia w stosowaniu antydepresantów i nadal nie znamy wszystkich ubocznych skutków ich długotrwałego przyjmowania.

Skutki uboczne leków przeciwdepresyjnych

Aby odpowiedzieć na pytanie jakie skutki wywołuje długotrwałe stosowanie leków przeciwdepresyjnych trzeba by było przeprowadzić szereg badań medycznych. Przypomnijmy, że leki działają w inny sposób na każdą osobę i  mamy do dyspozycji różne leki przeciwdepresyjne. Aby badanie odniosło skutek musiałyby zostać wybrane dwie grupy osób: jedna grupa kontrolna zażywająca placebo, a druga grupa właściwy lek – oczywiście żaden uczestnik nie wie do jakiej grupy należy.  Grupa badana musiałaby otrzymywać taką samą substancję chemiczną w takiej samej dawce terapeutycznej, a badania musiałyby trwać długi okres czasu – przez minimum 5-10 lat. Nie jest jednak możliwe przeprowadzenie takiego badania z prostych przyczyn. Pacjenci, którzy lepiej się poczują, po określonym czasie przestają brać leki – dotyczy  to również grupy osób biorących placebo. Dlatego też nieetycznym byłoby „zmuszanie” uczestników do brania leków mimo ustąpienia objawów. Po drugie musielibyśmy zbadać związek przyczynowo-skutkowy u osób, u których wystąpiły jakieś zmiany wskutek przyjmowania medykamentów, ponieważ zmiany te mogłyby by być spowodowane np. procesem starzenia, czynnikami genetycznymi itp. Ostatnim przykładem może być to, że u poszczególnych osób mogą wystąpić zupełnie odmienne skutki uboczne.



PAMIĘTAJMY, ŻE LEKI ANTYDEPRESYJNE BIORĄ OSOBY Z ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI, WIĘC TAK NAPRAWDĘ NIE MAJĄ WIĘKSZEGO WYBORU – ALBO TO STRES I DEPRESJA BĘDĄ SIAŁY SPUSTOSZENIE W CIELE I PSYCHICE ALBO LEKI PRZECIWDEPRESYJNE.

Efekt terapeutyczny leków przeciwdepresyjnych uzyskuje się zwykle już po około 6-8 tyg. ich przyjmowania, ale zalecane jest stosowanie leków antydepresyjnych przez okres minimum pół roku do roku, natomiast osoby z nawrotami depresji przyjmują w/w leki przez wiele lat. Tu chcę przypomnieć, że nieleczona depresja, a co za tym idzie długotrwały stres, również wywołują szereg bardzo różnych i potencjalnie niebezpiecznych powikłań w naszym organizmie.

 Leki antydepresyjne w Polsce

Obecnie w Polsce mamy zarejestrowane 23 leki antydepresyjne. Każdy z nich wywołuje objawy niepożądane – oczywiście nie u każdej osoby i nie u każdej osoby są takie same a wrażliwość jest indywidualna. Oto niektóre skutki uboczne przyjmowania leków2 (zwykle ustępują w pierwszym okresie stosowania, chociaż mogą się również utrzymywać przez cały okres trwania terapii):

 Wpływ cholinolitycznySedacjaNiepokój, bezsennośćWpływ „kardio-toksyczny”Hipotonia ortostatycznaNudności, wymiotyPrzyrost masy ciałaZaburzenia seksualneObniżenie progu drgawkowego

inhibitory wychwytu NA i 5HT (nieselektywne)

amitriptylina+++++++++++++++++++
dezipramina++++++±+ +
dibenzepina+++++ +++
doksepina+++++++++++±+++++
dotiepina++++++++++++±+++++
imipramina+++++++++ ++++
klomipramina+++++++++++++++
nortriptylina+++++++++
trimipramina+++++++++±++++

inhibitory wychwytu 5HT

citalopram, escitalopram++++++±
fluoksetyna+++++++±
fluwoksamina±++++++++±
paroksetyna±++++++±
sertralina±++++++±

inhibitory wychwytu NA i 5HT (selektywne) (SNRI)

milnacipran++ ++  
duloksetyna++  ++++?
wenlafaksyna+++++ +

inhibitory wychwytu NA (NRI)

maprotylina+++++++++ ++++++
reboksetyna+++++++++ ±

inhibitory wychwytu NA i DA (NDRI)

bupropion+++++++

leki o złożonych mechanizmach działania (główne mechanizmy receptorowe)

mianseryna++++++
mirtazapina0/+++++++
nefazodon++++++ 
trazodon++++++++++ 
inhibitory MAO-A
moklobemid±++++   +

leki o innych mechanizmach działania

tianeptyna±±+  ą 

a dane orientacyjne, należy uwzględnić indywidualną wrażliwość osób leczonych
działanie: +++ silne, ++ umiarkowane, + słabe, ± znikome

Antydepresanty a samobójstwo

W ostatnich latach kontrowersyjnym tematem stało się zwiększone ryzyko popełnienia samobójstwa w pierwszym okresie stosowania leków z grupy SSRI. Faza ta wymaga starannego monitorowania pacjenta przez lekarza i wsparcia rodziny. Jednakże nie zapominajmy, że nieleczona depresja również może powodować zwiększoną chęć do odebrania sobie życia. W 2006 roku została opublikowana przez Simona w wsp3. analiza częstości samobójstw dokonanych i poważnych prób samobójczych w dużej grupie chorych z depresją otrzymujących leki przeciwdepresyjne (82 285 leczonych epizodów chorobowych u 65 103 chorych) wykazała, że w okresie 6 miesięcy stosowania tych leków miało miejsce 30 zgonów związanych z zamachem samobójczym (40/100 tys. leczonych epizodów) oraz 76 poważnych prób samobójczych (93/100 tys.). Autorzy oszacowali, że ryzyko prób samobójczych wynosi 314/100 tys. leczonych dzieci i 78/100 tys. dorosłych, przy czym ryzyko zgonu związanego z zamachem samobójczym nie było większe w czasie terapii niż w okresie ją poprzedzającym. Ryzyko prób samobójczych było wyraźnie większe przed leczeniem. W konkluzji autorzy tego ważnego opracowania dochodzą do wniosku, że ryzyko samobójstwa w ostrej fazie leczenia przeciwdepresyjnego wynosi 1/3000 leczonych epizodów, a ryzyko poważnych prób samobójczych – 1/1000 leczonych epizodów. Autorzy nie zaobserwowali zwiększenia ryzyka samobójstwa lub poważnych prób samobójczych przy stosowaniu nowych leków przeciwdepresyjnych w porównaniu z lekami klasycznymi.

Serotonina

W literaturze amerykańskiej można znaleźć  twierdzenia, że leki przeciwdepresyjne niszczą nasz mózg – a mianowicie zaburzają równowagę naszego systemu nerwowego4. Serotonina jest zaangażowana w tworzenie mózgu poprzez szereg procesów rozwojowych, w tym przez różnicowanie komórek nerwowych: apoptozę (programowaną śmierć neuronów), neurogenezę (powstawanie i wzrost nowych neuronów) i neuroplastyczność. Ze względu na to, że serotonina odgrywa rolę w kształtowaniu mózgu inhibitory zwrotnego wychwytu, tutaj serotoniny, mogą mieć złożony wpływ na funkcjonowanie neuronów.  Leki z grupy SSRI i SNRI upośledzają zdolność komórek do metabolizowania serotoniny i to nie tylko w mózgu, gdyż serotonina jest rozprzestrzeniona w całym organizmie (największe stężenie serotoniny – 90% – znajduje się w układzie pokarmowym). Tak więc leki te mogą tworzyć toksyczną ilość serotoniny w długotrwałym leczeniu5. Serotonina wpływa również na nasze gruczoły dokrewne6 i na mięśnie gładkie – kurczy żyły, naczynia krwionośne trzewi, nerek, płuc, mózgu, łożyska i naczyń pępowinowych. Serotonina pobudza również czynności skurczowe macicy, dzięki czemu bierze udział w zapoczątkowaniu akcji porodowej. Rozszerzająco działa natomiast na naczynia mięśni prążkowanych oraz naczynia skórne.



Objawy uboczne leków antydepresyjnych

Długotrwałe przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych może przyczynić się do powstania raka sutka7, jednakże leki z grupy SSRI pomagają w walce z rakiem jelita grubego 8, a z kolei leki z grupy TLPD w walce z glejakiem mózgu i rakiem jelita grubego9.  Kolejne badanie opublikowane w czasopiśmie Neurology wykazało, że  pacjenci przyjmujący leki z grupy SSRI mają 50% większe szanse na doznanie krwotoku wewnątrzczaszkowego i 40% większe ryzyko krwotoku śródczaszkowego, w porównaniu z osobami nie biorącymi leków przeciwdepresyjnych10,11. Warto jednak wspomnieć, że są to rzadko występujące udary – 85% udarów to udary niedokrwienne. Co ciekawe, badania kliniczne przeprowadzone we Francji z udziałem 118 pacjentów, którzy przeszli niedokrwienny udar mózgu wykazały, że fluoksetyna pomaga im w dojściu do zdrowia12. Powstała więc teza, że niektóre SSRI mogą przyczynić się do poprawy zdrowia po przebytym niedokrwiennym udarze13. Wyniki badań są obiecujące jednak wymagają jeszcze potwierdzenia. Stosowanie leków przeciwdepresyjnych jest związane ze zwiększonym ryzykiem upadku i złamań kości w podeszłym wieku 14. Może to również być związane z wpływem leków przeciwdepresyjnych na uwagę, ponieważ unikanie upadków wymaga czujności w podeszłym wieku 15. Ryzyko złamania kości po upadku jest prawdopodobnie zwiększona, ponieważ SSRI powodują niższą gęstość mineralną kości14. Przyjmowanie leków z grupy SSRI może zwiększyć grubość tętnic. Nawet wtedy, gdy inne standardowe czynniki ryzyka chorób serca były brane pod uwagę, naukowcy odkryli, że osoby, które stosują leki przeciwdepresyjne mają zazwyczaj grubsze tętnice, tym samym zwiększa to ryzyko chorób tętnic16. Teoretycznie kobiety, które przyjmują leki przeciwdepresyjne są dwukrotnie bardziej narażone na wystąpienie nagłej śmierci sercowej i choroby wieńcowej17,18, chociaż istnieją również publikacje medyczne, które wykluczają taką możliwość19. Oprócz wyżej wymieniowych objawów, które powodują leki antydepresyjne są stawiane również hipotezy, że leki te mogą prowadzić do zaburzeń poznawczych20  przyczynić się do parkinsonizmu21    ale jednocześnie mogą pomóc w chorobie Alzheimera22

Tak naprawdę nie jest jasne jak zażywane przez wiele lat leki przeciwdepresyjne wpłyną na nasz organizm. Skumulowane efekty leków przeciwdepresyjnych na integralność procesów mózgowych i obwodowych mogą obniżyć naszą sprawność intelektualną . Aktualne badania nie są w stanie wykluczyć takiej możliwości. Jednak z drugiej strony depresja i przewlekły stres również mogą to uczynić.

Jest wiele leków i wiele efektów ubocznych, które nie u każdego muszą wystąpić. Należy zatem zastanowić się nad równie niebezpiecznymi objawami samej choroby i skutków jakie może wyrządzić włączając również możliwość samobójstwa osoby chorej.

Na sam koniec chcę podkreślić – zdrowe osoby nie zażywają (a przynajmniej nie powinny) leków przeciwdepresyjnych. Każdy lek wpływa na nasz organizm – w czymś pomaga i coś niszczy, podobnie jest z lekami antydepresyjnymi. Trudno położyć na szali efekty uboczne długoterminowego leczenia i poprawę jakości życia, którą pomagają uzyskać.

Artykuł ten nie jest sugestią do zaprzestania leczenia, nie jest również finansowany przez jakiekolwiek firmy farmaceutyczne, stowarzyszenia, fundacje czy urzędy. Powstał dlatego, że wiele osób w Polsce długoterminowo zażywa leki przeciwdepresyjne a mało jest informacji w polskich publikacjach odnośnie długofalowych zmian jakie powodują w naszym organizmie.

Kilka istotnych informacji na temat leków antydepresyjnych można znaleźć na stronie AntidepressantsFacts.

Autor: DarkDream

 

Piśmiennictwo:

1. Kline N.S.: Clinical experience with iproniazyd (Marsilid). J. Clin. Exp. Psychopathol., 1958; 19 (supl. 1): 72–78
2. Pużyński S.: Leki przeciwdepresyjne. Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa, 2005
3. Simon G.E., Savarino J., Operskalski B., Wang P.S.: Suicide risk during antidepressant treatment. Am. J. Psychiatry, 2006; 163: 41–47
4. Paul W. Andrews, J. Anderson Thomson, Ananda Amstadter and Michael C. Neale Primum Non Nocere: An Evolutionary Analysis of Whether Antidepressants Do More Harm than Good Front Psychol. 2012; 3,117 [PubMed]
5. Azmitia E. C. (2001). Modern views on an ancient chemical: serotonin effects on cell proliferation, maturation, and apoptosis. Brain Res. Bull. 56, 413–424. doi: 10.1016/S0361-9230(01)00614-1. [PubMed]
6. Dr Christopher A. Lowry, University Research Centre for Neuroendocrinology. Functional Subsets of Serotonergic Neurones: Implications for Control of the Hypothalamic-Pituitary-Adrenal Axis [PubMed]
7. Cosgrove L., Shi L., Creasey D. E., naya-McKivergan M., Myers J. A., Huybrechts K. F. (2011).Antidepressants and breast and ovarian cancer risk: a review of the literature and researchers’ financial associations with industry. PLoS ONE 6, e18210.PMC free article] [PubMed]
8. Gil-Ad I, Zolokov A, Lomnitski L, Taler M, Bar M, Luria D, Ram E, Weizman A. Evaluation of the potential anti-cancer activity of the antidepressant sertraline in human colon cancer cell lines and in colorectal cancer-xenografted mice. Int J Oncol. 2008 Aug;33(2):277-86. [PubMed]
9. Walker A. J., Card T., Bates T. E., Muir K. (2011). Tricyclic antidepressants and the incidence of certain cancers: a study using the GPRD. Br. J. Cancer 104, 193–197. doi: 10.1038/sj.bjc.6605996. [PMC free article] [PubMed]
10. RICK NAUERT PHD Senior News Editor Reviewed by John M. Grohol, Psy.D. on June 11, 2013 Rat Study Finds Long-term Use of Antidepressants May Hinder Treatment of PTSD, Some Learning [LINK]
11. Daniel G. Hackam, MD, PhD, FRCPC, of Western University in London Antidepressants Linked to Increased Risk of Stroke, but Risk Is Low, Study Finds 17 października 2012[LINK]
12. Chollet F., Tardy J., Albucher J. F., Thalamas C., Berard E., Lamy C., Bejot Y., Deltour S., Jaillard A., Niclot P., Guillon B., Moulin T., Marque P., Pariente J., Arnaud C., Loubinoux I. (2011). Fluoxetine for motor recovery after acute ischaemic stroke (FLAME): a randomised placebo-controlled trial. Lancet Neurol. 10, 123–130 [PubMed]
13. Kramer P. D. (2011). In defense of antidepressants. The New York Times, 9th July.
14. Holtzer R., Friedman R., Lipton R. B., Katz M., Xue X., Verghese J. (2007). The relationship between specific cognitive functions and falls in aging. Neuropsychology 21, 540–548. doi: 10.1037/0894-4105.21.5.540.[PubMed]
15. Andrews PW, Thomson JA Jr. The bright side of being blue: depression as an adaptation for analyzing complex problems. Psychol Rev. 2009 Jul;116(3):620-54. [PubMed]
16. American College of Cardiology meeting in New Orleans 4 kwiecien  2011 Antidepressants Linked to Thicker Arteries
17. William Whang 9 marzec 2009“Feeling down and out could break your heart, literally” [LINK]
18. Whang W, Kubzansky LD, Kawachi I, Rexrode KM, Kroenke CH, Glynn RJ, Garan H, Albert CM. Depression and risk of sudden cardiac death and coronary heart disease in women: results from the Nurses’ Health Study. J Am Coll Cardiol. 2009 Mar 17;53(11):950-8 [PubMed]
19. Pozuelo L., Zhang J. P., Franco K., Tesar G., Penn M., Jiang W. (2009). Depression and heart disease: what do we know, and where are we headed? Cleve. Clin. J. Med. 76, 59–70  [Pub]
20. Güner Ulak*, Selcen Göçmez, Faruk Erden, Pelin Tanyeri, Tijen Utkan, Firüzan Yildiz, Oguz Mutlu, Nejat Gacar Chronic administration of fluoxetine or venlafaxine induces memory deterioration in an inhibitory avoidance task in rats 19 SEP 2006 [LINK]
21. Richard IH, Kurlan R. A survey of antidepressant drug use in Parkinson’s disease. Parkinson Study Group. 1997 Oct;49(4):1168-70 [PubMed]
22. Laura Sanders. Antidepressants show signs of countering Alzheimer’s, 22 sierpnia 2011 [LINK]

Redakcja
ADMINISTRATOR
PROFILE

Posts Carousel