Zaburzenia snu

Zaburzenia snu

Sen jest nadal nie do końca poznanym zjawiskiem; choć znany jest jego mechanizm, nie do końca wiadomo dlaczego śpimy. Według danych WHO nasz sen jest coraz krótszy, pojawia się też coraz więcej zaburzeń snu oraz czynników zakłócających sen, wśród których najpowszechniejszym jest hałas. Zaburzenia snu wiążą się zarówno z chorobami somatycznymi, jak psychicznymi. Opracowanie pracy: “WHO technical meeting

Sen jest nadal nie do końca poznanym zjawiskiem; choć znany jest jego mechanizm, nie do końca wiadomo dlaczego śpimy. Według danych WHO nasz sen jest coraz krótszy, pojawia się też coraz więcej zaburzeń snu oraz czynników zakłócających sen, wśród których najpowszechniejszym jest hałas. Zaburzenia snu wiążą się zarówno z chorobami somatycznymi, jak psychicznymi. Opracowanie pracy: “WHO technical meeting on sleep and health” World Health Organization Regional Office for Europe European Centre for Environment and Health Bonn Office. Bonn Germany, 22-24 January 2004; dane z www.medicalnewstoday.com




Pomimo popularnego poglądu, że potrzebujemy mniej snu im jesteśmy starsi, zapotrzebowanie na sen pozostaje względnie stałe przez całe życie. Wyniki badań wskazują na to, że śpimy obecnie krócej niż na początku dwudziestego wieku, kiedy średnia snu wynosiła 9 godzin. Ostatnie badania pokazują, że dorosły biały człowiek śpi średnio 7,5 godziny. Śpimy mniej niż powinniśmy, a także krócej niż nam się wydaje – wykazano, że osoba spędzająca w łóżku 7,5 godziny śpi jedynie 6,1 godzin. Badania pokazują także różnice pod względem płci i rasy w ilości godzin snu. Białe kobiety śpią średnio 6,7 godzin, podczas gdy mężczyźni krócej, bo 6,1 godzin. Z kolei czarne kobiety śpią średnio 5,6 godzin, czarni mężczyźni 5,1 godzin. Okazuje się także, że osoby z niskimi dochodami śpią krócej niż osoby z wyższymi dochodami.

Z badań WHO wynika, że 30% populacji dotykają zaburzenia snu. Podobnie badania epidemiologiczne podają, że od 30 do 35% osób w populacji ogólnej narzeka na problemy ze snem, z kolei od 9 do 11% cierpi na chroniczną bezsenność. Problemy te mogą mieć związek z współwystępującą chorobą psychiczną, taką jak depresja, lęk, uzależnienia, albo z chorobami somatycznymi.

Sen jest podstawową potrzebą każdego człowieka, w jego trakcie mózg pozostaje aktywny umożliwiając wypoczynek i naukę. Specjaliści od spraw snu dyskutujący podczas kongresu WHO w 2004 roku wykazali, że ciągle nic prawie nie wiemy o tym, czemu śpimy. Więcej natomiast wiemy o tym, jak śpimy. Wiadomo, że zdrowy sen jest potrzebny dla dobrego samopoczucia. W czasie normalnego snu zachodzi wiele fizjologicznych zdarzeń, takich jak korowe i podkorowe przebudzenia. Patologiczny wzrost tych fizjologicznych czynności może prowadzić do przerw w śnie, którego konsekwencją jest brak pokrzepienia i wypoczynku odczuwane w ciągu dnia. Stresory środowiskowe, takie jak hałas, wpływają na ilość i jakość snu. Same zakłócenia snu mogą być mierzone poprzez skargi subiektywne, takie jak niska jakość snu, poczucie zmęczenia, zmiany nastroju, oraz biorąc pod uwagę zmiany w zachowaniu następnego dnia – senność, gorsze wykonywanie obowiązków, zażywanie leków.



Podstawowe rezultaty deprywacji snu obejmują czynniki fizyczne: senność, zmęczenie oraz nadciśnienie, osłabienie funkcjonowania poznawczego: pogorszenie wykonania zadań, osłabienie uwagi i motywacji, osłabienie zdolności intelektualnych oraz wzrost prawdopodobieństwa popełniania błędów w pracy lub podczas jazdy samochodem. Z raportu WHO z 1998 roku wynika, że po nieprzespanej nocy ludziom zdarza się zasnąć w pracy, w szkole, lub podczas prowadzenia samochodu, są następnego dnia rozdrażnieni, zirytowani, częściej zdarzają im się wtedy wypadki komunikacyjne oraz mają trudności z myśleniem i doświadczają luk w pamięci. Konsekwencją niedoboru snu są także komplikacje zdrowotne. Niedobór snu osłabia zdolność radzenia sobie ze stresem oraz zdolność do utrzymania w zdrowiu systemu immunologicznego.

Zaburzenia snu obejmują między innymi bezsenność, zespół niespokojnych nóg, bezdech senny, hipersomnię. Bezsenność to utrzymujące się przez dłuższy czas kłopoty z zaśnięciem, wybudzanie się w nocy z niemożnością powtórnego zaśnięcia oraz zbyt wczesne budzenie się. Istotne dla tego zaburzenia jest subiektywne poczucie braku snu, niewyspania i senności w ciągu dnia, które występują pomimo tego, że długość snu mieści się w normie. Zespół niespokojnych nóg jest opisywany jako nieprzyjemne, bolesne doznania w nogach, czasem w rękach, którym towarzyszy wiercenie się, poruszanie nogami, czy masowanie, które nie przynosi jednak ulgi. Doznania te pojawiają się zwykle wieczorem i utrudniają zaśnięcie. Bezdech senny, gdzie jednym z objawów jest chrapanie, jest zaburzeniem, w którym w czasie snu następuje przerwa w oddychaniu, przez co osoba wybudza się wielokrotnie w ciągu nocy, a w ciągu dnia czuje się niewyspana i zmęczona. Z kolei hipersomnia charakteryzuje się nadmierną sennością w ciągu dnia oraz napadami snu niezależnie od pory i miejsca. Hipersomnię uważa się za chorobę o podłożu psychogennym, czasem występuje też w przebiegu choroby psychicznej.




Niektóre konsekwencje zaburzenia snu

Znane są już coraz lepiej fizjologiczne konsekwencje utrzymującej się bezsenności. Należą do nich większe ryzyko śmierci jako efekt wtórny choroby psychicznej lub somatycznej, większe ryzyko wystąpienia depresji lub innej choroby afektywnej – do 5 razy częściej niż w populacji ogólnej. Również częściej niż u osób nie cierpiących na bezsenność, występują w tej grupie choroby układu sercowo naczyniowego oraz żołądkowo jelitowego. U osób tych obserwuje się dwa razy więcej wizyt u lekarzy oraz dwa raz więcej hospitalizacji, a także cztery razy więcej wypadków niż w populacji ogólnej. Wykazano niższą jakość życia u osób cierpiących na bezsenność oraz problemy w rodzinie, pracy, czy szkole.

Brak snu współwystępuje też z otyłością. Osoby z zaburzeniami snu cierpią dwa razy częściej na otyłość, obserwuje się u nich większy wzrost BMI w czasie oraz większą szansę na wystąpienie otyłości. Istnieje hipoteza według której krótki sen może prowadzić do otyłości w taki sposób, że zwiększeniu ulega apetyt poprzez zmiany hormonalne spowodowane deprywacją snu. Ten pogląd wymaga dalszej weryfikacji empirycznej.

Związek hałasu z zaburzeniami snu

Uwagę specjalistów i epidemiologów od spraw snu przykuwa ostatnio hałas uważany za najważniejszy środowiskowy czynnik zakłócający sen. Nie występuje habituacja układu sercowo-naczyniowego w odpowiedzi na stresor, jakim jest hałas. Każdy bodziec wywołujący stres w ludzkim organizmie, również hałas, jest związany z odpowiedzią układu krwionośnego i może przyczynić się do wzrostu ciśnienia tętniczego we krwi nawet gdy sam sen nie został zakłócony. I tak chroniczne zaburzenia snu związane na przykład z hałasem stają się podłożem zaburzeń somatycznych, w tym nadciśnienia. Wiadomo także, że zakłócenia snu związane z hałasem powodują w konsekwencji pogorszenie funkcjonowania w ciągu dnia spowodowane nadmierną sennością, wypadkami, osłabioną wydajnością neuro behawioralną oraz gorszym nastrojem. Istnieją tymczasowe związki między zaburzonym snem, a chorobami układu krążenia, cukrzycą, czy otyłością, zmniejszonym przyswajaniem glukozy oraz nadciśnieniem. Stres, hałas oraz praca zmianowa mogą redukować sen lub powodować sen przerywany. Sen przerywany przyczynia się do zmniejszenie tolerancji glukozy. Kłopoty ze snem wiążą się także z większą umieralnością, a także chorobami układu krążenia.

Dane prezentowane przez badaczy snu podczas kongresu WHO pokazują, że zaburzeń oraz deprywacji snu nie można lekceważyć. Utrzymujące się kłopoty ze snem wymagają leczenia. Podczas diagnozy należy brać pod uwagę subiektywne poczucie niewyspania i zmęczenia pacjenta, które znajduje potwierdzenie w gorszej jakości pracy, kłopotach z koncentracją uwagi, czy drażliwości i chwiejności emocjonalnej. Pacjenci tacy skarżą się na niewyspanie, niemożność zaśnięcia, pomimo tego, że długość snu mieści się w granicach normy. Leczenie zaburzeń snu poprawia jakość życia pacjentów i chroni przed rozwojem chorób somatycznych mających związek z deprywacją snu.

Zanim jednak przystąpi się do leczenia farmakologicznego, można zapoznać pacjenta z podstawowymi zasadami zdrowego spania. Są one szczególnie ważne w higienie snu pacjentów cierpiących na zaburzenia snu, oraz dla pacjentów z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej, dla których zachowanie rytmu snu i czuwania jest szczególnie ważne.

Zasady zdrowego spania

  • Trzymaj się ustalonego rytmu snu i aktywności – kładź się spać i wstawaj codziennie o tej samej porze, nawet w weekendy.
  • Uprawiaj ćwiczenia fizyczne w ciągu dnia – należy unikać ćwiczeń na 5 do 6 godzin przed położeniem się spać, ponieważ działają one pobudzająco na organizm i mogą utrudniać zaśnięcie
  • Zadbaj o zdrowy tryb życia – ogranicz używanie kofeiny i nikotyny, mają one bowiem stymulujące działanie, które utrzymuje się do 8 godzin i może utrudniać zaśnięcie. Również kofeina zawarta w herbacie, czy Coca coli pobudza organizm, podobnie duża ilość czekolady. Unikaj alkoholu przed położeniem się spać – wieczorny drink może pomóc zasnąć, ale przynosi płytki sen
  • Wieczorem jedz niewielki posiłek – spożywanie obfitych posiłków oraz używek przed położeniem się spać utrudnia zasypianie i może spowodować niestrawność zakłócając sen
  • Unikaj leków mogących zakłócać lub opóźniać sen – niektóre popularne leki nasercowe, stosowane przy nadciśnieniu oraz astmie, a także leki przeciwgorączkowe, leki stosowane przy kaszlu, przeziębieniu, alergii mogą zakłócać sen.
  • Śpij w nocy – drzemki w ciągu dnia utrudniają zasypianie, wieczorem poczucie senności pojawia się wtedy później.
  • Zadbaj o relaks przed snem – warto odprężyć się, relaksująca aktywność, na przykład słuchanie muzyki lub czytanie, może stać się rytuałem przed położeniem się spać
  • Weź gorącą kąpiel przed udaniem się spać – ciepła woda wzmaga senność i pomaga się zrelaksować
  • Zadbaj o dobre warunki snu – sypialnia powinna być cicha, ciemna, wygodna. Dobrze śpi się w chłodnej temperaturze. Hałas, niewygodne łóżko, czy oglądanie telewizji w łóżku mogą utrudniać zasypianie, podobnie wieczorna praca przy komputerze
  • Korzystaj ze światła słonecznego – należy zadbać o to, by co najmniej 30 minut dziennie przebywać na dworze w dziennym świetle
  • Zacznij coś robić, kiedy nie możesz zasnąć – nie należy pozostawać w łóżku jeśli sen nie nadchodzi w ciągu 30 minut od położenia się spać
  • Skontaktuj się z lekarzem, jeśli kłopoty ze snem utrzymują się.

autor tekstu: Małgorzata Pawłowska

źródło tekstu: Psychiatria OnLine

Redakcja
ADMINISTRATOR
PROFILE

Posts Carousel